BANG TAWH RU

Hla reng reng hi a phuahtu hriatchian lutuk te, an phuah chhan  zawng zawng hriat fai leng te, hla thu awmzia ngaihtuah zui pawh ngai mang lo leh hrilhfiah leh hran pawh ngai mang lo a chiang nghal kuar maite hian a hlutna a tibo vek thei a. Hetiang hla leh a phuahtute hi hla tha leh hla phuah thiam tia sawi zui an har khawp. Kan thianpa pakhat pawh hian hla pakhat a phuah ve a. A hla thu leh thuk hrim hrim kha chu mawi lo leh tha lo pawh a ni hran chuang lo mahse a phuahtu leh a phuah chhan kha kan hrechiang ta lutuk a. A phuah chhan lah kha kan thinlai ve zawng tak a lo ni mang bawk si lo bawk nen, a hla kha dahsan a har khawp mai.

Chuti ang chu a ni a, hla phuahtu hriat chian lutukte, an phuah chhan (message) hriatchian lutukte hi a tha tho a, a tul tho rualin thil tul leh pawimawh ber erawh a ni lo. Hla thu reng rengah chuan a sawi tum, ngaihbel theih a tam zawh poh leh a hlutna a sang ting a ni mai a. Ngaihtuahzui ngai ngei, chumi chu a sawi tum a ni thei ang a, chumi zawk pawh chu ani thei tho mai tih ngai hlate hi a hlutna asang leh zual bik thin.

Thu leh hla a awm a, thuziak-ah hla thu un leh nem pui pui hman a ngai fo lova, a tul ber lo ang bawkin hla thu-ah pawh  hian thu pangngai, dik zawk leh a kawh chiang zawk pawh nise chang deuh taka hman khawl khawl ai chuan hla thu anga nem zawk leh tehkhinna anga hman mai hi sual lo fo. A sual lo mai ni lovin a tha zawk ti ta hluai pawh ni ila a pawi lo ang e.

Phone hrui nei sawi nan hla thu-ah chuan ‘Ritleng darzam’ han tih hnap aia mawi a awm kher lo ang a. Mahse, hla thuah a mawi em vanga thu ziak pangngaiah pawh “Ritleng Darzam” tih a tul reng lova, ‘Biak hlatna’ tih kha a remchang leh zawk hlauh thung. Chau ngawih ngawih sawi nan ‘Sakruangah laitha reng a zam lo’ tih a tul reng lova, ‘ka chau hluah hluah’ tia sawi mai kha thuziakah chuan a tha tawk viau mai a. Hla thuah erawh chuan ‘ka chau hluah hluah’ tih tawl ai chuan ‘Sakruangah lai tha reng a zam love’ han tih hnap mai chu a mawi leh viau lawi si. Chutiang chu a ni, thu leh hla danglam na chu.

Bible thianghlim hi tehkhin thu a khat deuh vek a ni ang bawk hian hla thu-ah pawh hian tehkhin nana thil hming leh tawngkam hman hian hmun zau tak a luah ve reng bawk. Hla phuahtuin tehkhin nan thil hming hran daih leh tawngkam hran daih an hman vanga lo sel chiam ni a hran lo va. Thil ni thei lo pui pui pawh hi uarna tawngkam atan tehkhinna (Metaphor / symbol) hman a ni fo thin. Chu an tehkhinna thu, tawngkam leh thil/hmun hmingte chuan an sawi tum, an bialnu/bialpate an duhzia leh an tana an inhuamzia a tilang chiang thei viau \hin.

Thei bawr khat pawh lo thei lo tur pui puite hian ‘i tan chuan Si ar lak pawh ka huam’ te hi kan han ti thla ngawt a. Arsi lak kha kan theih tak tak kan ring vang lam pawh a ni ber lo. Kan duhtaki te tana kan inhuam sanzia tihlanna hmanrua mai a ni. Hla pakhat mawi ka tih deuhah chuan; ‘chung chhawrthlapui leh siar zawngte khian i tiamthu zawng kha min hriatpui ve a sin’ tih hi a awm a. A bawk lawka lak kan duh tlat a, sawiselna tur kan zawng tlat a nih chuan hei pawh hi thil ni thei lo tawp a ni. Ar si leh Thlate khian anni tiamthu teh ngiang kha an hriatpui lul lo ang e a tih theih a lawm. Mahse, chuti ang zawnga lak chi a ni lo.  A bialnu/bialpa khan then loh biahthu a hlan chianzia sawina mai a ni. Ni e, chuti anga ngaihzam tur hla chu a tam mai.

Kan sawi tum chu a chiang ta viau tho a, mahse kan sawi chiang leh zual ang. Triau Trackx te hlasak ‘Bang rawh r’u’ tih hla hi thawkkhat lai khan a lar hle a. Fak a hlawh a, chutiang thovin sawisel pawh a hlawh viau bawk. Sawiseltu tam tak chuan ‘Khum khua in ruah a sur dawn lo’ tih lai hi an sawisel chhan ber a ni a. “Thil chiang sa lutuk a ni a. Kum khua a ruah a sur loh tur thute chu chiang sa vek a lawm”, an ti a ni. Thil chiang sa a hmang hi engnnge sawisawisel tur awm aw? Thil chiang lo sa hmang ta zawk se a dik lo zawk dawn lo’m ni aw te ka ti! Kei chuan tehkhinnaah pawh thudik awm sa, thil chiang sa hman mai hi thudik lo chiang sa leh ni thei lo chiang sa hman ai chuan tha ka ti zawk fan.

Mizo ten tehkhin thu kan hman lar tak pakhat chu ‘Uitang rualin Saipui kal lai a bauh ding ngai lo’ tih hi a ni a. Hei pawh hi a chiang sa belbawl khawp mai. Ui te tak te te ve mai mai hian; Sai lian pui pui kal lai hi a bauh ding awzawng lovang. A chiang sa via lawm ni? Mahse, hei pawh hi thil chiang sa a lawm tiin kan sawisel chuang hauh si lo. ‘Bang tawh r’u’ tih hla hi midang hnemna hla a ni a. Inhnemna tawngkamah chuan ‘kum tluanin’ tih ai chuan ‘kum khua in’  tih tawngkam hi kan hman tlanglawn tak chu a ni fan bawk.

Mirethei tak chhungkua hnem nana kan tawngkam hman lar tak chu, ‘Kum tluanin in rethei bik tawp lovang’ ti lovin; “kum khuain in rethei bik tawp lo ang” tih a ni a. Zirlai pakhat hi Officer pakhat hian a hmusitin a hnuaichhiah thei em em mai a. Chu zirlai thinrim chuan, “He Officer hian kum khuain min hnuaichhiah bik tawp lo ang” a ti a. ‘Kum tluanin min hnuaichhiah bik tawp lo ang’  tih ai chuan a dik zawk daih mai. Kum tluan chu hmang se, kum khat sawina mai a ni a. Kumkhat maiah chuan a zirna zo pawh nise hna tha tak kha a la thawk hman dawn tlat lo. Chuvang chuan ‘kumtluan’ hmang lova ‘kum khua’ a hman a ngai tlat a ni. Chutiang bawk chuan ‘Bang tawh r’u’ tih hlaa ‘kum khuain ruah a sur dawn lo’ han tih hi a hla thu nen hian a inrem a, a inhmeh bakah a dik hliah hliah a ni.

Thenkhatte chuan ‘Kum khuaa ruah a sur loh em emte chuan Tui a kang chat vek ang a, nung damin kan awm thei nang’ tiin an la kawi kual lui hram a. Heng mite thukhawchang hi chu sawizui vak ngai lo...phunchiar thukhawchang mai niin a hriat a.  Ka kianga an sawi ve chang pawh hian ‘Vut laka vawih ang’ tih hi ka hrilhfiah vat thin.

‘Bang tawh r’u’ hla chang hnihnaah hian mawi leh nalh tak, inrem thlap mai ;

Ni leh thla leh arsi te pawh khian;
En hun bi an nei ang hian;
Hlim ni, lawm ni tah leh lungngaih ni te ;
Mihring nunah an inen chhawk thin.

tih kan hmu a. A thu hman reng reng hi a inrem (rhyme Scheme)  thlap mai a. A flow a tluang tha bawk si a, a phuahtu hi a themthiam ngawt mai.

He lai chang a ‘Mihring nunah an inen chhawk thin’ tih lai hi ‘a inthlen chhawk’ emaw, ‘an inthlen chhawk’ ti emaw a dah duh zawk an awm a. Mahse, a phuahtu phuah dan hi kei chuan dik thlap ka ti. Mizo tawnga ‘te’ hmanna reng reng hi plural a ni deuh zel mai a. Entirna Liana te, Lala te...tih ang chi hi. Thil hming sawinaah pawh, Keifang te, Serthlum te, Zawngtah te...tia kan sawi a, ‘te., te,  te’ tia kan sawi duah duah tawh chuan pakhat aia tam kan sawina zel a ni a. He hlaah phawh hian ‘Hlim ni, lawm ni leh lungngaih ni te’ tiin a dah kalh a. Thil pakhat mai ni lo, thil pathum lai a sawi avang hian ‘an’ a hmang hi a gramatically pawhin a dik hle niin a lang. Chubakah ‘an inthlen chhawk thin’ ti teh tawp lova Ni leh Thla leh Arsi tehkhin nana a hman hnu lawkah ‘an in-en chhawk thin’ an ti leh zaih mai hian a tiril leh zual bakah a tehkhin thu hman nen hian a inchawih zaih a mai a ni. He hla hi ka phuah pawh nise ‘an inthlenchhawk thin’ ti lovin, ‘an inen chhawk thin’ ka ti ngei ngei ang. A phuahtu nen hian kan thu hman duhzawng pawh a inang khat hle mai a. Min lo phuah khalh thawt thawt hi ka ngei ta riau mai!!

‘Bang tawh r’u’ tih hla hi a hla thu mal ngau ngau hi hi chu ril teh ruih leh un teh ngun a ni bik lova. Chhiar puat pawha a awmzia hriat nghal theih mai chi leh hrilhfiah pawh ngai hran chuang lutuk pawh a ni bik lem lo. A thuchah hi a that em avangin a hla thu a ril teh ruih loh vang maia dah hniam ngawt chi erawh a ni chuang hauh lo.

Thasik anga khel lova kum khata hun pui pali; Nipui, Thlasik, Fur leh Favang te an inherchhuak ziah thin ang hian he kan hringnunah hian kan pumpelh theih hauh loh thil thleng ve ngei ngei thin a awm a. Chungte chu; hlim ni, lawm ni, tah leh lungngaih nite hi an ni. Kan duh vang ngawtin kan hlim thei reng lova, kan lawm reng thei hek lo. Chutiang bawk chuan kan duh loh vang leh huphurh vang ngawtin lungngaih ni leh tah nite hi kan pumpelh ngawt thei lova, kan tlanchhiatsan ngawt thei hek lo. Chu chu hringnun zia a ni a, leia kan dam chhung chuan heng hun pui hrang hrangte hi kan tawn tur, tawn mek leh kan la tawn zel turte chu an ni.

Mi hrang hrang te  hi hlim ni leh lawm niah chuan hlim tur leh lawm tura infuih hran kan ngai lova. Hlim tur leh lawm tura fuih kan ngai tehchiam hek lo. Chhiat kan tawh a, lungngaih ni kan tawh chang hian a ni hnemtu kan ngaih vawng vawng zawk thin ni. Chhiat kan tawh a, lungngaihna chhumin min zin hnan a, lungngai, khawhar leh beidawnga kan tah vawng vawng hunah ngei hian a ni ‘Bang tawh r’u’   tap tawh s’u’ titu kan mamawh a, kan ngaih ngawih ngawih thin ni.

He ‘Bang tawh r’u’  tih hla hi chuti ang mi lugngai, lusun khawhar leh beidawna indawm kun mekte hnemna hla chu a ni a. Mi tin huap hla, thinlung tin deng theitu hla a ni. Lusun khawhar, lungngai leh beidawnga tap vawng vawng ‘hlimna leh beiseina reng reng ka nei tawh lo e’ titute hnemna hla. Mamawhtute hnen thlen phak hla a ni a. A ngaithlatute dinhmun hriatthiam pui takin;

Bang tawh r’u, tap tawh su,
Kum tluanin chhum a zing ngai lo,
Bang tawh r’u, tap tawh s’u,
Kum khuain ruah a sur dawn lo

tia hnem zel in, inngaitlawm leh kan dinhmun min hriatthiam pui takin lungngaihna chhum pui zing phui chuai karah pawh, lungngaihna leh beidawnna chhum zing muai muai piah lawka khawthiang eng mawi tak chu min kawhhmuh in, min thlirtir a tum fan a ni. A va ropui em!

Sawi tak angin he hla tha tak ‘Bang tawh r’u’ tih hi a hla chauh a mawi a ni ngawt lova, Music, recording, editing, expression, a flow leh a ryhme scheme zawng zawngte pawh hi a mawi, a fuhin a tha vel vek mai a. Kan nu ang maia tha leh fuh vel vek ni maiin ka hria a. Chuvangin he hla lo sel thinte pawh khan inselna kha ‘Bang tawh r’u’, ‘Bang tawh r’u’!

Comments